Κοινή ανακοίνωση της Αμερικανικής Κτηνιατρικής Ένωσης (AVMA), της Πανευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Κτηνιάτρων (FVE) και της Καναδικής Κτηνιατρικής Ένωσης (CVMA) σχετικά με τα οφέλη του προγράμματος εμβολιασμού των ζώων στην υγεία ζώων και ανθρώπων

Ο εμβολιασμός -η χορήγηση μιας αβλαβούς ή λιγότερο μολυσματικής μορφής μιας νόσου με σκοπό την τόνωση της φυσικής ανοσολογικής αντίδρασης ενός ζώου ενάντια στη νόσο αυτή- παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προληπτική ιατρική και θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό παράγοντα για την προώθηση της υγείας των ζώων και την ελαχιστοποίηση του κινδύνου να εκτεθεί ο άνθρωπος σε ζωονοσογόνες ασθένειες. Ιστορικά, οι πρακτικές ανοσοποίησης και τα πρωτόκολλα εμβολιασμού συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης πολλών απειλητικών για τη ζωή ασθενειών, π.χ. λύσσα στους σκύλους ή πανώλη των βοοειδών. Στην τελευταία περίπτωση μάλιστα, τα συντονισμένα προγράμματα εμβολιασμού σε πολλές χώρες οδήγησαν στην εξάλειψη της ασθένειας αυτής το 2011 (βλ. www.oie.int/for-the-media/rinderpest/).

Οι κίνδυνοι του μη εμβολιασμού μπορεί να είναι μεγάλοι, όχι μόνο για το άρρωστο ζώο, αλλά και για τον πληθυσμό γενικότερα. Η αρχή της συλλογικής ανοσίας αναγνωρίζει ότι ο εμβολιασμός ενός μεγάλου ποσοστού οποιουδήποτε πληθυσμού ζώων ενάντια σε μια συγκεκριμένη ασθένεια σπάει ή αποδυναμώνει την αλυσίδα μετάδοσης της ασθένειας αυτής. Όταν η συλλογική ασυλία είναι δυνατή, ο κίνδυνος μόλυνσης μειώνεται για όλα τα ζώα της ομάδας, ακόμα και για αυτά που δεν είχαν τη δυνατότητα να εμβολιαστούν (ή να ξαναεμβολιαστούν) - όπως για παράδειγμα νεαρά, έγκυα ή ανοσοκατεσταλμένα ζώα ή ζώα που εμφάνισαν προηγούμενη αντίδραση στο ίδιο εμβόλιο. Επιπλέον, ο εμβολιασμός μεγάλων ζωικών πληθυσμών μπορεί να αποβεί αποτελεσματικό εργαλείο διαχείρισης όχι μόνο για να μειωθεί ο κίνδυνος πρωτογενούς μόλυνσης -από ιικό ή βακτηριακό παράγοντα- αλλά και ο κίνδυνος δευτερογενών λοιμώξεων, οι οποίες προκαλούνται συχνότερα από βακτήρια. Ως εκ τούτου, τα αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμών θα μειώσουν την ανάγκη για θεραπεία με αντιμικροβιακά, γεγονός που με τη σειρά του θα βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντοχής.

Τα εμβολιασμένα ζώα μπορούν επίσης να ωφελήσουν την ανθρώπινη και τη δημόσια υγεία. Για παράδειγμα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) αναφέρει ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ετησίως πεθαίνουν από λύσσα, ενώ η πηγή της μόλυνσης στην συντριπτική πλειονότητα αυτών των θανάτων οφείλεται στην κυνική μανία. Όμως, στις χώρες όπου είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός κατά της λύσσας, τα εμβολιασμένα ζώα μπορούν να εντοπιστούν, τα αδέσποτα να ελεγχθούν, και έτσι τα περιστατικά των ανθρώπων που μολύνονται με λύσσα πέφτουν σχεδόν στο μηδέν. Ομοίως, η ανοσοποίηση ευπαθών ζώων κατά της βρουκέλλωσης προστατεύει τους ανθρώπους που εργάζονται ή έρχονται σε επαφή με προϊόντα που προέρχονται από τα ζώα αυτά από το να κολλήσουν αυτή τη βακτηριακή ζωονόσο.

Παρ’ όλα αυτά, όπως με κάθε ωφέλιμη ιατρική διαδικασία ή θεραπεία, υπάρχουν και πιθανοί κίνδυνοι που συνδέονται με τη χρήση εμβολίων. Η Αμερικανική Κτηνιατρική Ένωση (AVMA), η Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Κτηνιάτρων (FVE) και η Καναδική Κτηνιατρική Ένωση (CVMA) πιστεύουν ότι ο κτηνιατρικός κλάδος οφείλει να συμβάλει στην εκπαίδευση των πολιτών σχετικά με τα οφέλη των εμβολίων, ως μέσα που προωθούν την ζωική, ανθρώπινη και δημόσια υγεία, ενώ παράλληλα να μετριάζει τους κινδύνους, υποστηρίζοντας τη χρήση σωστών ιατρικών προσεγγίσεων για τον σχεδιασμό πρωτοκόλλων εμβολιασμού, που καλύπτουν προληπτικές ανάγκες στην υγεία για διάφορες ράτσες, είδη και μεμονωμένους ασθενείς.

Η AVMA (www.avma.org) εκπροσωπεί περισσότερους από 89.000 κτηνιάτρους σε ολόκληρη την Αμερική, η FVE (www.fve.org) εκπροσωπεί 46 εθνικές κτηνιατρικές ενώσεις σε 38 ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η CVMA (www.canadianveterinarians.net/) εκπροσωπεί πάνω από 13.000 κτηνιάτρους στον Καναδά. Οι τρεις αυτοί οργανισμοί βρίσκονται σε συνεργασία για μια σειρά από θέματα που απασχολούν τα μέλη τους, δουλεύοντας συνεργατικά για την προώθηση της υγείας ζώων και ανθρώπων, στηρίζοντας τους κτηνιάτρους στην εκπλήρωση των επαγγελματικών τους ευθυνών στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο και προωθώντας γενικά τον κτηνιατρικό κλάδο.

Η AVMA, η FVE και η CVMA επικεντρώνονται στο να προωθήσουν την μεγάλη συμβολή των εμβολίων στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης λοιμωδών και ζωονοσογόνων ασθενειών, στο να σχεδιάσουν εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο χρησιμοποιούν οι κτηνίατροι για την καλύτερη ενημέρωση των πελατών τους σχετικά με τα κατάλληλα προγράμματα εμβολιασμού και στο να συνεργαστούν με άλλους επαγγελματίες υγείας και να απαιτήσουν πρόσβαση σε πόρους που θα προωθούν την επιστημονική κατανόηση της φαρμακολογίας και ανοσολογίας των εμβολίων.

Πιστεύουν ότι ο ακόλουθος ενδεικτικός κατάλογος παραθέτει τα βασικά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή αποτελεσματικών εκπαιδευτικών προσπαθειών σχετικά με τον εμβολιασμό:
● Τα εμβόλια χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες για να μειώσουν με αποτελεσματικό τρόπο τη νοσηρότητα και θνησιμότητα που συνδέονται με πολλές λοιμώδεις ασθένειες. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα πλεονεκτήματα των επιστημονικά άρτιων εμβολιαστικών προγραμμάτων είναι σαφώς περισσότερα από τους πιθανούς κινδύνους.
● Τα ζώα πρέπει να είναι υγιή και ανοσολογικά ικανά, ώστε να ανταποκριθούν αποτελεσματικά και σωστά σε ένα εμβόλιο.
● Τα προγράμματα βασικού και επαναληπτικού εμβολιασμού για προληπτικούς λόγους πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα την διατήρηση της υγείας των εμβολιασμένων ζώων και τη δημόσια υγεία (π.χ. ‘όταν εμβολιάζουμε κατά μίας ζωονόσου όπως η λύσσα). Παράλληλα, οφείλουν να ελαχιστοποιούν τις πιθανότητες για ανεπιθύμητες παρενέργειες στα εμβολιασμένα ζώα.
● Η συλλογική ανοσία αποτελεί σημαντικό όπλο για τα αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού. Μπορεί να αξιολογηθεί μετρώντας τα ποσοστά εμβολιασμού σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα από οροεπιδημιολογικές μελέτες. Τέτοιες αξιολογήσεις μπορούν να αξιοποιηθούν στην προώθηση του εμβολιασμού μεγάλων ζωικών πληθυσμών.
● Τα σημεία που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι κτηνίατροι όταν σχεδιάζουν πρωτόκολλα βασικού και επαναληπτικού εμβολιασμού για μεμονωμένα ζώα ή για ομάδες ζώων πρέπει να είναι: ηλικία, είδος, κατάσταση υγείας, περιβάλλον, τρόπος ζωής, ταξιδιωτικές συνήθειες και κίνδυνοι έκθεσης, τοπικές διακυμάνσεις του επιπολασμού της ασθένειας και γνωστές ανεπιθύμητες αντιδράσεις που σχετίζονται με συγκεκριμένα εμβόλια.
● Οι ανάγκες ενός μεμονωμένου ασθενή ή μιας ομάδας για βασικό και επαναληπτικό εμβολιασμό πρέπει να αξιολογούνται από κτηνίατρο σε μόνιμη βάση, ως μέρος μιας συνολικής προληπτικής στρατηγικής για την ιατρική περίλαθψη.
● Η απόφαση χορήγησης οποιουδήποτε συγκεκριμένου αντιγόνου θα πρέπει να βασίζεται στο ποσοστό κινδύνου ενός ζώου ή μιας ομάδας ζώων να προσβληθούν από την ασθένεια. Τα πρωτόκολλα μπορεί να διαφοροποιούνται ανάλογα με τα νοσήματα που είναι πιο διαδεδομένα σε μια περιοχή.
● Ανεπιθύμητες παρενέργειες στον εμβολιασμό μπορούν να εμφανιστούν ως αντίδραση στο ίδιο το εμβόλιο ή λόγω λανθασμένης χρήσης του εμβολίου.
● Τα τρέχοντα συστήματα υποβολής αναφοράς παρενεργειών χρειάζονται βελτίωση στη συλλογή, ανάλυση και αναφορά των ανεπιθύμητων συμβάντων.
● Όλες οι παρενέργειες (συμπεριλαμβανομένων των αποτυχιών προστασίας) θα πρέπει να αναφέρονται στον κατασκευαστή και στις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες, ώστε να διασφαλιστεί η συνεχιζόμενη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των κτηνιατρικών εμβολίων.

Η AVMA, η FVE και η CVMA θα συνεχίσουν την προσπάθεια εκπαίδευσης των πολιτών ως προς την αποτελεσματικότητα των κατάλληλων εμβολιαστικών πρωτοκόλλων για την προώθηση της δημόσιας υγείας ζώων και ανθρώπων. Θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν την ανάγκη για αύξηση της διαθεσιμότητας κτηνιατρικών εμβολίων που θα είναι ασφαλή, αποτελεσματικά, επιστημονικά άρτια και κλινικά πρακτικά, ώστε να παρέχουν στους επαγγελματίες τη βάση για την ανάπτυξη προγραμμάτων εμβολιασμού που θα μεγιστοποιούν τα οφέλη και θα ελαχιστοποιούν τους σχετικούς κινδύνους για τους ασθενείς τους.

Επιπλέον πληροφορίες για τις αρχές εμβολιασμού ανά χώρα ή ανά περιοχή μπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες της AVMA - CVMA - FVE