«Ασφάλεια καταναλωτών και τρόφιμα ζωικής προέλευσης»

Του Βασίλη Ηλιάδη*

Είναι φανερό ότι η ελληνική γεωργία μεταβάλλεται. Απαιτούνται νέες προσαρμογές με βάση τους κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής με πρώτο κρατούμενο το σεβασμό στο περιβάλλον. Η στροφή αυτή δεν είναι ιδεολόγημα αλλά άμεση υποχρέωση σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 1782/03.
Κανείς ορθολογικά σκεπτόμενος αγρότης, κτηνοτρόφος ή γεωργός οποιουδήποτε κλάδου, δεν αλλάζει ωστόσο την παραγωγή του αν δεν γνωρίζει τις νέες απαιτήσεις, αν δεν έχει γνώση τι θα του συμβεί αύριο. Και το αύριο κινείται στον άξονα της γεωργίας της γνώσης, της ασφάλειας των προϊόντων, της ποιότητας και της επωνυμίας.
Άρα η γεωργία των σημερινών δεδομένων βρίσκεται σε συνάρτηση με την παραγωγή προϊόντων ταυτότητας. Η τήρηση προτύπων (πολλαπλή συμμόρφωση) και των κανόνων ορθής γεωργικής και υγιεινής πρακτικής, αποτελεί προϋπόθεση για να καταβάλλεται ενίσχυση (επιδότηση) στους παραγωγούς.
Στόχος λοιπόν όλων όσων διαμορφώνουν πολιτικές για την ελληνική γεωργία αλλά και για την κτηνοτροφία δεν μπορεί παρά να είναι η ανάδειξη των ποιοτικών γεωργικών προϊόντων μέσω της πιστοποίησης.
Ο τομέας της κτηνοτροφίας είναι ο πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενος κλάδος της ελληνικής γεωργίας αλλά παράλληλα και ο περισσότερο συναλλαγματοβόρος. Έχουμε για παράδειγμα υψηλότερο συναλλαγματικό κόστος για τα προϊόντα ζωικής προέλευσης από το πετρέλαιο.
Οι Έλληνες κτηνοτρόφοι επωμίζονται πολλές φορές μεγάλο οικονομικό κόστος προσπαθώντας να ενσωματώνουν στην παραγωγική διαδικασία επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα, που να τους επιτρέπουν να υπερηφανεύονται ότι το προϊόν του μόχθου τους δεν υπολείπεται από το αντίστοιχο των ευρωπαϊκών συναδέλφων τους.
Για την καλύτερη προώθηση των προϊόντων ζωικής παραγωγής στην αγορά από τον παραδοσιακό κρεοσκοπικό έλεγχο για το κρέας περνούμε στην πρόληψη και την βελτιστοποίηση της ασφάλειας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από το σύστημα διαχείρισης και διασφάλισης της υγιεινής του κρέατος.
Το σύστημα αυτό στηρίζεται στην εφαρμογή των απαιτήσεων των προτύπων είτε υποχρεωτικών (Ευρωπαϊκοί κανονισμοί π.χ. βόειο ποιότητας, ειδικές πτηνοτροφικές εκτροφές) είτε προαιρετικών ( εθνικά πρότυπα σειράς AGRO π.χ. χοίρειο ποιότητας, βόειο ελευθέρας βοσκής κ.λ.π.).
Τα ελάχιστα πρότυπα θα περιλαμβάνουν απαιτήσεις που καλύπτουν όλα τα στάδια παραγωγής και θα προβλέπεται :

• Η ύπαρξη εσωτερικής οργάνωσης μιας γεωργικής παραγωγικής εκμετάλλευσης
• Η τήρηση αρχείων για τις εισροές στην παραγωγική διαδικασία
• Η συνεργασία με γεωτεχνικό σε σταθερή βάση
• Η τήρηση των αρχείων για την ιχνηλασιμότητα
• Η ενημέρωση και εκπαίδευση του παραγωγού
• Η ανάστροφη επιβεβαίωση του προϊόντος

Για την απόδειξη της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις των προτύπων θα πρέπει να γίνεται καταγραφή δεδομένων και διαδικασιών και να τηρούνται εκ μέρους του παραγωγού όλα τα απαιτούμενα έγγραφα σε αρχεία.
Η συνεχής συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των προτύπων θα παρακολουθείται με τακτικούς ή αιφνιδιαστικούς ελέγχους.
Με την τήρηση των παραπάνω τα προϊόντα αποκτούν ταυτότητα, η οποία στην συνείδηση των καταναλωτών θα είναι συνώνυμη της ασφάλειας και της ποιοτικής ανωτερότητας. Με κερδισμένη την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, τα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα είναι σε θέση να αποκτήσουν σημαντικό προβάδισμα τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στις αγορές υψηλού ανταγωνισμού.
Όμως ο καταναλωτής, επηρεασμένος από τα διατροφικά σκάνδαλα που κάθε τόσο εμφανίζονται, ζητά περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, να του προσφέρουμε προϊόντα με συγκεκριμένες προδιαγραφές ποιότητας και υγιεινής.
Κατά την γνώμη μου, ένα είναι το μήνυμα στους εμπλεκόμενους στη διατροφική αλυσίδα: να ανησυχούν και αυτοί για την ασφάλεια των τροφίμων που είτε παράγουν είτε διαθέτουν στην κατανάλωση, έτσι ώστε η προσπάθεια που γίνεται για την ασφάλεια του τροφίμου σε ένα στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας να μην ακυρώνεται στο επόμενο στάδιο.
Ορισμένες από τις ερωτήσεις που θα μπορούσαν να τεθούν από τους καταναλωτές προς τους διαχειριστές τροφίμων είναι :

Αυτοί που διαχειρίζονται τα τρόφιμα γνωρίζουν τους κινδύνους από τους οποίους απειλείται ένα τρόφιμο, έτσι ώστε να μπορούν να το προστατέψουν και να το δώσουν ποιοτικά άρτιο και υγιεινό στην κατανάλωση; Γνωρίζουν τη μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθήσουν, έτσι ώστε να αποτρέψουν ή να ελαχιστοποιήσουν αυτούς τους κινδύνους; Έχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις και εξοπλισμό, που να προσφέρουν για την επεξεργασία, την διατήρηση ή την διακίνηση των προϊόντων που παράγονται, χωρίς τον κίνδυνο να μολυνθούν ή να επιμολυνθούν; Έχουν στις εγκαταστάσεις τους, ανεξάρτητες διαδρομές για τις πρώτες ύλες, τα υλικά συσκευασίας και το προσωπικό, ώστε να αποφεύγεται η διασταυρωμένη επιμόλυνση; Έχουν τις αναγκαίες υγειονομικές υποδομές για το προσωπικό, ώστε να μη διατρέχουν τον κίνδυνο το προσωπικό να μολύνει τα τρόφιμα; Έχουν εκπαιδεύσει το προσωπικό τουλάχιστο σε θέματα υγιεινής; Εφαρμόζουν συστηματικά τον καθαρισμό και την απολύμανση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων και των μεταφορικών μέσων και ελέγχουν τα αποτελέσματα; Προστατεύουν την εγκατάστασή τους και τον περιβάλλοντα χώρο από την παραμονή ή την είσοδο ανεπιθύμητων ζώων, π.χ. τρωκτικών κ.λ.π.; Πραγματοποιούν τις απαραίτητες μικροβιολογικές αναλύσεις δύο ή τρεις φορές το χρόνο; Ελέγχουν τις θερμοκρασίες των ψυχόμενων και ψυκτικών χώρων, των μέσων μεταφοράς προϊόντων, την εσωτερική θερμοκρασία, τις θερμοκρασίες των αποστειρωτών, παστεριωτήρων, φούρνων κ.λ.π.; Αν προκύψει κάποιο σοβαρό πρόβλημα στο προϊόν που ήδη έχουν διανείμει, είναι σε θέση να το αποσύρουν από την αγορά και με αυτό τον τρόπο να προστατεύσουν την υγεία των καταναλωτών;
Όλες αυτές οι ερωτήσεις απαντώνται μέσα από τους αυτοελέγχους, που σήμερα ζητά η πολιτεία και η ευρωπαϊκή ένωση και πραγματοποιούνται μέσα στο πλαίσιο που ονομάζεται Σύστημα Ανάλυσης κινδύνων - Κρίσιμα σημεία ελέγχου - Σύστημα HACCP.
Ο σύγχρονος καταναλωτής ζητά αποδείξεις. Η απόδειξη προκύπτει από την πιστοποίηση. Το πιστοποιητικό αποδεικνύει την εφαρμογή της ποιότητας και της ασφάλειας των τροφίμων και ενισχύει συγχρόνως αίσθημα ασφάλειας στον καταναλωτή και κάρτα εισόδου στις πιο ανταγωνιστικές αγορές.
Η θέληση και ευαισθησία της συντριπτικής πλειοψηφίας τόσο των κτηνοτρόφων όσο και των διαχειριστών των προϊόντων ζωικής παραγωγής να προσφέρουν στον καταναλωτή υγιεινά τρόφιμα, πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Αλλά δεν αρκεί η θέληση, χρειαζόμαστε και γνώση ή αν θέλετε τεχνογνωσία για να προστατεύουμε τα τρόφιμα που παράγουμε, συντηρούμε ή διανέμουμε ώστε να φτάνουν στον καταναλωτή ασφαλή.

* ΒΑΣΙΛΗΣ ΗΛΙΑΔΗΣ
ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ - ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ
ΜΕΛΟΣ Δ.Σ. ΓΕΩΤΕΕ