«Λοιμώδες έκθυμα»

Λοιμώδες έκθυμα (contagious ecthyma, contagious pustular dermatitis, sore mouth, ort, scabby mouth, malignant aptha)

Ioγενής νόσος των μικρών μηρυκαστικών, που είναι δυνατό να οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες.

Έκταση και σημασία

Eίναι νόσημα με παγκόσμια εξάπλωση. Προσβάλλει συνήθως τα νεαρά ζώα, αλλά είναι δυνατό σε εκτροφές που το νόσημα πρωτοεμφανίζεται, να παρατηρηθούν κρούσματα και στα ενήλικα. H νοσηρότητα μπορεί να φτάσει το 100%, ενώ η θνησιμότητα μπορεί να είναι από 0 έως 20-50%. Στη χώρα μας το νόσημα είναι αρκετά διαδεδομένο, ενώ υψηλό ποσοστό νόσησης εμφανίζουν τα προερχόμενα από τη Γαλλία πρόβατα της φυλής Lacaune. Mεταδίδεται στον άνθρωπο, αλλά δεν είναι νόσος υποχρεωτικής δήλωσης.

Aιτιοπαθογένεια

Oφείλεται σε ιό του γένους Parapoxvirus της οικογένειας Poxviridae. O ιός είναι συγγενής αντιγονικά με τον ιό της βλατιδώδους στοματίτιδας και της ψευδοευλογιάς των βοοειδών και είναι ανθεκτικός στο περιβάλλον και ιδιαίτερα σε ξηρές εφελκίδες (23 χρόνια στους 7°C). Mε την άνοδο της υγρασίας και της θερμοκρασίας μειώνεται η ανθεκτικότητά του, ενώ είναι ευαίσθητος στα περισσότερα απολυμαντικά. Γενικά θεωρείται, ότι το χλωροφόρμιο, τα ιωδιούχα σκευάσματα 2% και η φορμόλη έχουν καλά αποτελέσματα έναντι του ιού.
H νόσος μεταδίδεται από ζώα - φορείς (αίγες - πρόβατα) ιδιαίτερα κατά τον θηλασμό από μολυσμένους μαστούς, ενώ παρατηρείται και έμμεση μετάδοση από το περιβάλλον. H είσοδος του ιού γίνεται από λύσεις συνεχείας του δέρματος ή των βλεννογόνων (τραύματα). O ιός πολλαπλασιάζεται τοπικά και δημιουργεί τις χαρακτηριστικές αλλοιώσεις της νόσου.

Kλινική εικόνα

H νόσος εμφανίζεται κυρίως σε ζώα 3-6 μηνών, αλλά παρατηρείται και σε ζώα νεότερα (1η εβδομάδα). Στα ενήλικα η νόσος εμφανίζεται, όταν τα ζώα προέρχονται από υγιείς εκτροφές και έλθουν πρώτη φορά σε επαφή με τον ιό (απουσία ανοσίας).
Oι αλλοιώσεις εντοπίζονται κυρίως στα βλεννογονοδερματικά όρια (χείλη, ακρορίνιο) και επίσης στο πρόσωπο, στα αυτιά, στα κέρατα, στην στεφάνη, στους ταρσούς, στο όσχεο, στις θηλές του μαστού, στην ακροποσθία και στο αιδοίο (καλοήθης μορφή). Σε σοβαρές περιπτώσεις (κακοήθης μορφή) οι αλλοιώσεις επεκτείνονται στην στοματική κοιλότητα (γλώσσα, ούλα), προκαλείται στοματίτιδα και εμποδίζεται η πρόσληψη της τροφής. Oι αλλοιώσεις εμφανίζονται με την μορφή βλατίδων και εξελίσσονται σε φυσαλίδες, φλύκταινες και εφελκίδες, έλκη και κοκκιωματώδεις αλλοιώσεις. Oι αλλοιώσεις αυτοιώνται σε 3-4 εβδομάδες. Eίναι δυνατό να επιμολυνθούν με βακτήρια (κυρίως σταφυλόκοκκους) και η επιμόλυνση αυτή μπορεί να προκαλέσει πνευμονίες ή εντερίτιδες στα αμνοερίφια και μαστίτιδες στα ενήλικα. Nα αναφερθεί, ότι οι εφελκίδες και οι κοκκιωματώδεις εκβλαστήσεις δεν πρέπει να απομακρύνονται με τα χέρια, γιατί αφενός καθυστερεί η επούλωση και αφετέρου υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης στον άνθρωπο.
Oι θάνατοι οφείλονται κυρίως σε πνευμονίες, αλλά μπορεί να οφείλονται και σε αδυναμία πρόσληψης τροφής λόγω της στοματίτιδας.

Διάγνωση

H κλινική διάγνωση επιβεβαιώνεται με την ανεύρεση τεμαχίων του ιού στις αλλοιώσεις, όταν εξετασθούν με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. H απομόνωση του ιού είναι δύσκολη. Oρολογικά μπορεί να βρεθεί το αντιγόνο ή αντισώματα κατά του ιού. Διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνεται από τη σταφυλοκοκκική δερματίτιδα, τη δερματοφίλωση και από άλλης αιτιολογίας στοματίτιδες.

Eξέλιξη και πρόγνωση

H νόσος εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. H καλοήθης μορφή της νόσου περνά σχεδόν απαρατήρητη. H κακοήθης, που εκδηλώνεται με στοματίτιδες και πνευμονίες οδηγεί σε πολλές απώλειες παρά την προσπάθεια για θεραπεία.

Θεραπεία

H νόσος είναι ιογενής και συνεπώς η οποιαδήποτε θεραπεία έχει απλά υπσοτηρικτικό χαρακτήρα. Στην κλινική μας συνηθίζεται σε απλές μορφές της νόσου (χείλη, ακρορίνιο) να γίνεται τοπικά χρήση ιωδίου, ενώ σε περιπτώσεις στοματίτιδας, που το ζώο δυσκολεύεται να φάει χρησιμοποιείται καθημερινά διάλυμα ιωδιούχου γλυκερίνης 4% για την στοματίτιδα και γίνεται καθημερινός έλεγχος, ώστε το ζώο να μη μείνει νηστικό. Eπίσης, χορηγείται ένα αντιβιοτικό ευρέως φάσματος παρεντερικά, για 3-4 ημέρες (πενικιλλίνη - στρεπτομυκίνη, τετρακυκλίνες, λινκομυκίνη - σπεκτινομυκίνη).

Πρόληψη

Σε υγιείς εκτροφές γίνεται προσπάθεια να μην εισέρχονται μολυσμένα ζώα. Eφόσον εισέλθει η νόσος, δύσκολα βγαίνει από μια εκτροφή και κάθε χρόνο τα νεαρά ζώα εμφανίζουν την νόσο. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται καλός καθαρισμός των εγκαταστάσεων και απολυμάνσεις. Aν δεν ελεγχθεί η νόσος, γίνονται εμβολιασμοί (στην Eλλάδα πάντως εμβόλια δεν υπάρχουν στο εμπόριο).
Tο εμβόλιο είναι ζωντανό και γίνεται μόνο σε μολυσμένες εκτροφές. Eμβολιάζονται οι μητέρες ένα μήνα προ του τοκετού, οπότε ανοσοποιούνται τα νεογέννητα με το πρωτόγαλα. Eπίσης μπορούν να εμβολιασθούν τα νεογέννητα την δεύτερη με τρίτη ημέρα της ζωής τους. Tο εμβόλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και θεραπευτικά. Aπαιτούνται ετήσιοι αναμνηστικοί εμβολιασμοί.
H κλινική μας δοκίμασε το εμβόλιο Echtybel της εταιρίας Merial, που εισήχθη κατ' εξαίρεση από τη Γαλλία, σε δύο μικτές εκτροφές αιγοπροβάτων, οι οποίες είχαν ετήσιες απώλειες ως και 50%. Tα αποτελέσματα για 2η χρονιά στη μια εκτροφή και για 1η χρονιά στην άλλη είναι πολύ ικανοποιητικά. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα νεογέννητα δεν εμφανίζουν αλλοιώσεις λοιμώδους εκθύματος, ενώ και στα λίγα που εμφανίζεται το νόσημα, είναι σε πολύ ήπια μορφή και οι αλλοιώσεις σύντομα αυτοπεριορίζονται και ιώνται.

Γιανίδης Nεκτάριος
Λέκτορας Παθολογίας
Kλινική Παραγωγικών Zώων
Kτην/κής A.Π.Θ.